پایگاه تحلیلی الوقت- صحبت‌های زیادی در مورد گسترش نفوذ امارات متحده عربی در آسیای جنوبی و مرکزی وجود دارد، اما در مورد چگونگی تلاش این کشور عربی غنی از انرژی خلیج فارس برای تثبیت جایگاه خود به عنوان یک بازیگر در آسیای مرکزی، اطلاعات بسیار کمی وجود دارد.
امارات متحده عربی از طریق سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در زیرساخت‌ها، انرژی، اقتصاد و امنیت، بر اوراسیا متمرکز شده است. تمرکز ابوظبی بر آسیای مرکزی بویژه در چند سال گذشته، نشان‌دهنده تمایل این کشور برای داشتن سهمی در پیوند استراتژیک حیاتی بین روسیه و چین در این منطقه است.
البته می‌توان همزمان به این نکته نیز توجه داشت که تلاش‌های امارات در آسیای مرکزی نوعی رقابت همزمان با ترکیه و ایران نیز به شمار می‌رود، چون آسیای مرکزی نه فقط محل بازیگری چین و روسیه، بلکه بازیگران منطقه‌ای دیگر همچون ایران و ترکیه نیز بسیار فعال هستند.
محیط مشابه
برای اماراتی حضور و فعالیت در کشورهای آسیای مرکزی شباهت نزدیکی به فعالیت در کشورهای شیخ نشین جنوب خلیج فارس دارد. سیاست امارات ماهیت قبیله‌ای دارد و کشورهای آسیای مرکزی نیز ساختاری قومی و طایفه‌ای دارند. بنابراین این محیط مشابه فرهنگی و اجتماعی، زمینه‌ساز طبیعی رشد روابط مثبت بلندمدت میان امارات و جوامع آسیای مرکزی است. به عنوان مثال، رهبران امارات متحده عربی بی‌سروصدا به قزاقستان سفر می‌کنند تا در ایالت‌های جنوبی این کشور شکار کنند، شکارگاه‌هایی که جایگزین شکارگاه‌های پاکستان برای شیوخ عرب شده‌اند و شیوخ با آزادی عمل بیشتری در آسیای مرکزی به رفتت و آمد می پردازند.
سرمایه گذاری‌های کلان
محیط فرهنگی و نظام سیاسی و اجتماعی مشابه کشورهای آسیای مرکزی و امارات متحده عربی همچنین باعث شده تا شیوخ اماراتی سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در پروژه‌های انرژی آسیای مرکزی انجام دهند. به عنوان مثال، 10 سال پیش، شرکت سرمایه‌گذاری اماراتی «مبادله» قراردادی را با شرکت «کزمونای‌گس»( شرکت نفت و گاز متعلق به دولت قزاقستان) برای 24.5 درصد سهام یک میدان فراساحلی در دریای خزر امضا کرد.
مهمتر از آن، امارات متحده عربی در حال سرمایه‌گذاری برای دسترسی به برخی بنادر دریای خزر است. مانند خرید دو منطقه ویژه اقتصادی در قزاقستان در دریای خزر توسط شرکت «دی‌پی ورلد» مستقر در دبی. دی‌پی ورلد 51 درصد سهام منطقه ویژه اقتصادی خورگوس قزاقستان و 49 درصد سهام منطقه آکتائو قزاقستان را خریداری کرد که به دی‌پی ورلد اجازه مدیریت و حاکمیت در این دو منطقه را می‌دهد. تأسیس مرکز مالی بین‌المللی آستانه در پایتخت قزاقستان توسط شرکت‌های اماراتی مستقر در دوبی توانسته است آستانه را به یک قطب مالی بزرگ برای آسیای مرکزی و طرح «کمربند و جاده» چین تبدیل کند و همه این کارها بخشی از معادله امارات و قزاقستان است.
فضای پر رقابت
در عین حال، فعالیت‌های امارات در آسیای مرکزی به صورت طبیعی همراه با نوعی رقابت‌های استراتژیک نیز است.
سرمایه گذاری امارات در بخش انرژی قزاقستان و ترکمنستان با رضایت خاطر روسیه همراه است، چون از یک طرف امارات روابط نزدیکی با مسکو دنبال می‌کند و از طرف دیگر مقامات کرملین ترجیح می‌دهند بجای حضور شرکت‌های آمریکایی و چینی، شرکت‌ها و سرمایه گذاران اماراتی به عنوان کشور متحد روسیه در منطقه فعال شوند.
امارات در تاجیکستان نیز تلاش زیادی دنبال می‌کند. در تاجیکستان، امارات متحده عربی در مقابل و در رقابت با ایران بازی می‌کند. اما به نظر میرسد که تلاش‌های امارات در تاجیکستان تا کنون چندان نتیجه بخش نبوده است، چون با توجه به هویت قومی فارسی‌زبان تاجیکستان و وابستگی فرهنگی و تاریخی آن به ایران، برای ابوظبی فضای بسیار محدود و کمی برای مقابله با ایران در تاجیکستان وجود دارد، چون تاجیکی‌ها به صورت قومیتی و فرهنگی پیوندهای مشترک خود را با ایران دنبال می‌کنند. چند سال پیش حتی امارات متحده عربی در یک کمپین هماهنگ با عربستان سعودی اقدام به توزیع کمک‌های بشردوستانه و سرمایه‌گذاری در تاجیکستان کرد، اما تاجیک‌ها همچنان نگاه‌شان بجای اعراب خلیج فارس به ایران است.
رقیب دیگر امارات در آسیای مرکزی، کشور ترکیه است. علاقه ترکیه به آسیای مرکزی به سال ۱۹۹۱، پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، برمی‌گردد. آنکارا از طریق برنامه‌های حمایتی برای ترک‌زبانان، با ایجاد سازمان همکاری کشورهای ترک‌زبان و سرمایه‌گذاری‌های ساختمانی چند میلیارد دلاری، حضور خود را در آسیای مرکزی افزایش داده است. با این حال، برای برخی کشورهای ترک زبان مانند ترکمنستان و قزاقستان، اولویت مهمتر از مسائل فرهنگی، جذب سرمایه مالی در بخش انرژی است. از 5 سال پیش، اماراتی‌ها سرمایه‌گذاری‌های خود در بازار انرژی ترکمنستان را افزایش دادند و بر زیرساخت‌ها، تولید گاز و این کشور متمرکز شده‌اند. سرمایه گذاری‌های کلان امارات در زیرساخت‌های گازی ترکمنستان باعث شده تا امارات دست برتر را در این کشور ترک زبان در مقایسه با فعالیت‌های فرهنگی ترکیه بدست آورد. امارات متحده عربی همچنین در توسعه پروژه‌های زیرساختی کلیدی در ترکمنستان، به ویژه در بخش حمل و نقل و لجستیک، مشارکت دارد. این شامل همکاری در بنادر بین‌المللی و سایر مراکز حمل و نقل می‌شود. صادرات اصلی کالا از ترکمنستان به دبی شامل گاز طبیعی، نفت و پنبه است. در مقابل، امارات متحده عربی ماشین آلات، لوازم الکترونیکی و مصالح ساختمانی به ترکمنستان صادر می‌کند.
چرا امارات بدنبال حضور در آسیای مرکزی است؟
امارات متحده عربی از نفوذ مالی خود در آسیای مرکزی برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی استفاده می‌کند. رهبران امارات مصمم هستند از طریق سرمایه‌گذاری و تجارت، این کشور را به بازیگری مهم در توسعه اقتصادی جمهوری‌های آسیای مرکزی، به ویژه قزاقستان، تبدیل کنند. از طرف دیگر، کشورهای آسیای مرکزی نیز تا کنون در اغلب موارد حضور مالی امارات را بدلیل سرمایه گذاری‌های کلان پذیرفته‌اند. به گفته «رئوف ممدوف»، کارشناس سیاست انرژی در موسسه خاورمیانه مستقر در آمریکا، مقامات آسیای مرکزی معتقدند که امارات متحده عربی می‌تواند به عنوان الگویی برای دستیابی به تنوع اقتصادی فراتر از هیدروکربن‌ها و نفت و در عین حال دستیابی به ادغام موفق در اقتصاد جهانی مورد توجه و همکاری قرار گیرد.
